Saturday, April 19, 2014

Larong Pambata (90's Edition)

Nais ko lang ikwento at ibahagi sa mga mambabasa ang mga nausong laro noong panahon ko. Ngayon kasi, iba ang nakikita ko sa mga kabataan. Ang simpleng pakikipagkwentuhan lang at paglalaro ng bahay-bahayan ay tanda ng kabataang lumipas na. Noong bata ako, palagi ako naglalaro sa labas kapag palubog na ang araw at uuwi na bago mag-gabi. Lagi kami pinapatulog pagkatapos ng lunch para daw lumaki kami. Walang pakialam ang mga bata noon kahit kainin mo lahat ng alikabok sa lansangan. Kapag nadapa ka, iiyak ka lang tapos tatawa--ayos na. Pero ngayon kapag nadapa ka? Kahihiyan ang mararamdaman mo.

Masarap balikan ang mga panahon kung saan simple ang lahat ng bagay at ang mga tao din. Malaki ang pagkakaiba sa paraan ng pamumuhay ng mga kabataan noon at ngayon. Ang mga bata ngayon, iba na ang mga alaalang babaunin pagtanda nila. Heto ang ilan sa mga larong nauso noong elementary palang ako. Mahirap lang kami kaya sa public school ako nag-aral pero kahit na ganoon, masaya ako na naranasan kong maging bata sa panahon namin.

Game: Teks, holen, at iba pang collection
Players: Dalawa (depende kung ilan ang nagpapayabangan.)
Type: Payabangan at padamihan ng collection.
Materials: Teks o postcard, holen, at iba pa.
Description: Bata palang uso na ang collection. Noong panahon ko, ang mga nausong teks ay ghost fighter, dragon ball, flame of recca, at pokemon. Piso ang isang balot ng teks na may laman na apat na postcard ng favorite anime character mo. Minsan may mga araw na ang galing galing mo at nananalo ka palagi tapos gagawin mo ng favorite teks at pamato iyon.

Game: 1,2,3 Viva!
Players: Kahit ilan, pwede isang buong barangay.
Type: Habulan.
Materials: Mga sarili nyo lang.
Description: 1,2,3 Viva! Ito ay klase ng laro na nakakapagod dahil habulan. May taya sa umpisa tapos kapag na-out na kayong lahat, sabay-sabay kayong sisigaw ng 1,2,3 Viva! Parang Fiesta! Kapag iba ang kamay mo sa karamihan, ikaw naman ang susunod na magiging taya tapos kakaripas nang takbo ang mga kalaro mo. Mayroon din ibang version ang laro na ito tulad ng Sili-sili maanghang, tubig-tubig malamig.

Game: Agawan Base o Moro-Moro
Players: Kahit ilan basta dalawang team ang magkalaban.
Type: Habulan.
Materials: Panyo (kung gusto mong mandaya at manguryente.) at Bato (dahil pwede kayo mag-away pagkatapos.)
Description: Sa larong ito mo madalas marining ang "Mas bagong base ako sayo" dahil dito mas may kapangyarihan ang

huling nanggaling sa base. Bawat mataya mong kasangga ay makukulong sa base nila hanggang sa magdugtungan na parang preso. Minsan bawal gumamit ng accessories bilang pagdugtong tulad ng panyo. Sasabihin ng mga kalaban "Bawal nangunguryente." So libre pala kuryente, pwede din kaya manood ng T.V.

Game: Bahay-bahayan
Players: Kahit ilan basta makakabuo kayo ng pamilya.
Type: Indoor game.
Materials: Mga laruan na pinggan at baso. Pwede ding totoong baso para paluin ka ng nanay mo.
Description: Maganda ang larong ito kasi hanggang ngayon uso pa din siya, kaso tinotoo na. Naging makatotohanan ang bahay-bahayan at naging tatay talaga ang tatay at naging nanay talaga ang kaibigan na nanay. Binahay na talaga ang kalaro kaya ayun, they lived happily ever after. Dito matututo maglaro ang mga bata ng kanin kung saan gagamit sila ng ipil-ipil.

Game: Tagu-taguan
Players: Kahit ilan. Uso ito sa mga magpipinsan at kapitbahay.
Type: Outdoor game at Indoor game.
Materials: Pader, kung saan magbibilang ang taya.
Description: Sa larong ito, bibilang ang taya ng 1,2,3.... hanggang 10 tapos magtatanong ng "Game?". May dakilang bata na sisigaw ng "Oo! Game na!" kaya madalas siya ang unang taya. Kawawang bata, sumagot lang nataya na. Pwede ka magtago kung saan-saan minsan sa likod ng poste kung walang choice, sa ilalim ng sasakyan, sa taas ng puno, sa loob ng bahay, sa loob ng puno, at kung saan pa meron butas basta makapagtago lang.

Game: Langit Lupa
Players: Kahit ilan. Uso sa mga magkakapitbahay.
Type: Outdoor game at habulan.
Materials: Matataas na lugar at mga bato na pwede mong tawagin na langit.
Description: Kakantahin muna ang theme song na "Langit lupa impyerno, im-im-impyerno. Saksak puso tulo ang dugo, patay, buhay, alis ka na diyan." Pero pwede ding dagdagan kapag ayaw mong mataya tulad ng "totoo ba to? hin-de. Totoo na ba? o-o."  Pero bandang huli siya pa rin ang taya. Madaya ang laro na ito dahil kahit anong mataas na lugar ay langit kahit na hollow block lang ito o bato pa ito ni Darna. Mayroon type na bilangan para hindi kawawa ang matataya.

Game: Patintero
Players: Mga cool na kaibigan.
Type: Outdoor game.
Materials: Mga guhit sa kalsada. Kung nasa alikabukan-magdrawing nalang ng mga guhit.
Description: May dalawang grupo sa larong ito. Ang mga taya ang magbabantay sa mga guhit kung saan para silang tren na may daanan. Iiwasan nyong mataya sa mga taong nanghaharang dahil kapag nataya ka, siguradong sisisihin ka kapag natalo kayo. Home run ang tawag kapag natapos ng isang team member nyo ang obstacles. Sa larong ito mahalaga ang teamwork at dito masusubukan ang iyong speed at stamina - parang kabayo.

Game: Luksong baka o luksong baboy
Players: Kahit sinong players. Uso sa elementary kapag dismissal na. Ang venue, sa may damuhan.
Type: Luksuan o talunan. I mean talon, hindi ‘yung talunan na laging talo.
Materials: Baka at baboy, tapos gawin nyong nilaga. Joke lang.
Description: Dito dapat mataas ang pagtalon mo. Sa umpisa, nakaupo pa lang ang taya. Tapos kapag level 2 na tataas na, tapos tataas ulit hanggang sa ito ay tumuwad na dahil hindi mo na matalunan. Simple lang naman ang laro na ito. Kapag hindi mo natalunan, ikaw naman ang taya. Applicable ito sa dalawang players lang kung wala na kayong ibang kaibigan.

Game: Piko
Players: Mga babae lang ang naglalaro nito.
Type: Indoor game at outdoor game.
Materials: Chalk o basag na paso pangdrawing ng larong ito. Pambato na pwedeng bato, tsinelas, o kaya bag.
Description: Gamit ang chalk, magdradrawing ka ng larong piko. Iba-ibang variations ang piko, minsan flag, minsan bahay, minsan robot, para silang architect. Gagamit ng pambato para makapaglaro nito. Dito nauubos ang oras ng mga kababaihan noong panahon namin. Malawak kasi ang playground sa school namin. Kapag nagsawa na, pwede mo ng ibato sa kalaro mo ang pambato.

Game: Dr. Quack Quack
Players: Kahit ilan. Mga acrobat at kasali sa circus.
Type: Indoor game.
Materials: Mga sarili nyo lang.
Description: Ang taya ay tatawaging Dr. Quack Quack. Habang wala siya, magpupulupot muna ang ibang players tapos tatawagin si Dr. Quack Quack para paghiwahiwalayin kayo. Magaling si Dr. Quack Quack. May magical itak siya na kayang paghiwalayin ang mga kamay ninyo. Dito nararanasan ng mga bata ang mapilay sa unang pagkakataon sa sobrang pagpulupot. Ito din ang first stage sa mga kabataang gustong maging sexbomb dancer na hilig magsplit.

Ito ay ilan lang sa mga larong nauso noong panahon namin. Masarap maglaro ng habulan lalo na kung super sonic kang tumakbo. Hindi masaya maglaro ng tagu-taguan kapag maliwanag ang buwan. Hindi ka makakapagtago ng maayos.

Ano ba ang mayroon sa mga bata ngayon? Sa paglipas ng panahon, napakaraming gadgets ang naiimbento at nagsusulputan. Hindi ko naman sinasabing sila ang may kasalanan bakit naging tamad ang mga bata. Lahat ng bagay, kapag sumobra, nagiging masama at nagkakaroon ng negatibong epekto. Dahil sa mga gadget, naging tamad ang mga bata. Sa halip na naigagalaw nila ang katawan nila, nakukuntento na sila sa pagtigil sa isang lugar tulad ng pagko-computer o kung anu pa mang gadget. Ang pagkakaibigan? Dinadaan nalang sa Internet at cellphone sa halip na personal. Matatatak sa isipan nila na sapat na ang makipag-usap sa Internet. Nakakalungkot isipin na ito ang magiging future ng mga bata ngayon.


Ikaw? Naranasan mo rin ba ang maging bata?

Batang 90's

Eugene. Vincent. Taguro. Natatandaan mo pa ba ang mga pangalan na ito? Tito Piccolo, Tito Vegeta, at Baby Trunks? E si Tom and Jerry? Kilala mo pa ba ang mga ito?

Gusto ko lang i-emphasize 'yung 90's dahil dito ako kabilang. Masarap balikan 'yung nakaraan lalo na ang kabataan. Maliban sa paglalaro, isa sa mga hindi makakalimutan sa kabataan ay ang mga anime o cartoons. Kailan lang, nalaman ko na si Marco ay favorite pala ang Tom and Jerry. Kahit sabihin niyang hindi, tawa pa din sila ng tawa pati si Toto na kabisado ata lahat ng episodes. Tuwing Biyernes ko lang napapanood ang Tom and Jerry noong bata ako. Sigurado akong Biyernes 'yon dahil munggo palagi ang ulam namin kapag iyon ang palabas.

Dismissal o uwian ang favorite subject ng mga estudyante at nakakasigurado akong hindi Recess. Noong grade school pa ako, ang last subject palagi ay H.E. o Home Economics kung saan ang ginawa namin ay mag-cross stitch kaya ang kamay ko, puro stitch na. Pinagdadasal ko palagi na magkaroon ng meeting ang teacher namin para maaga kami umuwi. Palabas kasi sa T.V. kapag hapon ang Ghost Fighter at iba pang anime. Kahit na replay, pinapanood ko pa din

May time pa nga na nagkaroon ng Anime Marathon sa channel 7 kung saan ang palabas kapag Lunes ay Lupin III, Flame of Recca kapag Martes, Vision of Escaflone kapag Wednesday, Master of Mosquiton kapag Thursday, at ang Friday... Anime Night: May Pokemon, Fushigi Yuugi, at Bubble Gang (Ang longgest running show). Hindi ko alam kung na-mix up ko 'yan.

Minsan pinapalitan din nila ng Voltes V, Daimos, Combatler V, at isa pang cartoon na robot din ang bida. Eto 'yung mga palabas na sa drawing palang, alam mong sinauna pa at nasa panahon pa ng bato. Maliban sa cartoon na ang bida ay palaging robot, meron din mga show na tinatawag nilang Sentai. (In English, it is a word for a military unit and may be literally translated as "squadron", "task force", "group" or "wing".) Dito, mga totoong tao ang mga gumaganap kung saan pwede silang magtransform at magiging instant super heroes.

Maraming Sentai noon tulad ng Maskman, Jetman, Fiveman, Bioman, at iba't-ibang super heroes na pwede mong lagyan ng suffix na "-man" tulad ng Ipisman. Maliban sa kanilang kakaibang pangalan, meron silang identity sa pamamagitan ng kulay. Sa palabas na Jetman, ang pinakalider ay si Red Hawk, tapos mayroong Blue Swallow at Pink Swan. Hindi ko na matandaan kung anong hayop si Black at Yellow pero alam ko ibon din sila. Tuwing Sabado ko lang napapanood ang bakbakan ng mga super heroes na ito at sa Channel 5 pa. Sabi nga ni Pings, ang Red laging bida. Ang Pink, laging magandang babae, at ang Yellow naman ay 'yung babae na hindi kagandahan. Ayaw kong sabihin na pangit pero ngayon nasabi ko na. Si Black, Blue, o Green ay magiging karibal ni Red. Pero hinula ko lang dahil hindi ko sila kilala. Hindi kami close.

Kapag sila ay nagtatransform, isa-isa silang magdidive sa parang tubig. Mayroon din silang formation bago nila Mayroon din silang mga equipment at sasakyan noon. Mayroon din katangian ang mga sasakyan nila--may kulay din. Tapos magkakaroon ng formation parang sa palabas na Voltes V. Magsasama-sama sila at bubuo ng isang malaking robot na kayang pumuksa ng higanteng garapata, tuod, at kung anu-ano pang halimaw na naimbento ng direktor. Siguro kapag wala siyang magawa, naiisip nalang niya ang mga ganoong bagay. "Ang lamok naman ngayong araw na ito, ah! Naisip ko na, magkaroon tayo ng higanteng lamok for this episode."

Meron din mga super heroes na nagsasarili tulad ni Shaider, Mask Rider, at Ultraman. Last year nakita ko may Ultraman pa sa T.V. pero makabago na. Mas gusto ko pa din 'yung lumang palabas kung saan ang mga bida ay kimpi pa ang buhok at ang mga babae, nagpapalda pa--parang Maria Clara.

Wala pa ding papantay sa mga palabas na sinauna at antique. Sabi ng Teacher ko sa Science noong 1st year high school ako, puro violence daw ang napapanood ng mga anak niya sa T.V. tulad ng Dragon Ball Z. Lagi nalang nawawasak ang mundo at laging may patayan. Kaya nga may Rated PG sa ibaba ng cartoons. Kailangan pa din gabayan ang mga bata sa panonood.


Ngayon, kahit sa Internet, pwede mo na panuorin ang mga cartoons through YouTube. Kung ang bata, pupunta sa computer shop at doon manonood ng mga ganitong palabas... Paano pa magkakaroon ng Parental Guidance? Iba na talaga ang mundo ngayon. Napakamoderno. Lahat ng tao nakadepende na sa teknolohiya. Tandaan natin na lahat may hangganan. Hindi tayo dapat magalit kapag walang kuryente dahil noon, wala naman kuryente. Hindi ka dapat mainis kung wala kang pang-load, dati naman walang cellphone. Pagdaan ng panahon, patuloy ng nagbabago ang mga tao at nawawala ang tinatawag nating "tradition", "values", at "traits.”

Pinagmulan ng Pangalan

"Agosto mong malaman?" Para lang maging cool at catchy at masabing related sa August, eto ang ginawa kong cover ng dyaryo ko.Marahil nagtataka kayo bakit ganito ang title ng cover. Ipapaliwanag ko lang ang pinagmulan ng salitang Agosto o August. Noon, ang tawag nila sa buwan ng Agosto ay Sextilis sa Latin dahil ito ang pang-anim na buwan sa original na ten-month Roman Calendar noong 753 BC. Ang buwan ng Marso ang pinakauna noong mga panahong iyon. Pagsapit ng 700 BC, naging pangwalong buwan ito dahil dinagdag ni King Numa Pompilius ang buwan ng Enero at Pebrero. At noong panahong iyon, 29 days lang ang buwan na ito. Noong naging pinuno si Julius Caesar, dinagdagan niya ito ng dalawang araw pa kaya nagkaroon ng Julian Calendar noong 45 BC. Bandang huli, noong 8 BC, naging "August" na ang tawag sa buwan na ito bilang pag-alala kay Augustus.

Ngayong nalaman na natin ang pinagmulan ng salitang Agosto, alamin naman natin ang pinagmulan ng mga pangalan natin...

Noong 1st year high school ako sa Assumpta Technical High School, tinanong ng Values Education Teacher namin na si Ms. Mary Anne Pangan (Trivia: Noong summer ni Richneil sa ECC San Fernando para sa Proper Dentistry, nakasama namin ulit siya. What a small world.) Si Ms. Pangan ay nagtuturo na ngayon sa elementary school. Ata. Hindi ako sigurado kahit nagkita kami ulit. Balik tayo sa kwento ko. Tinanong niya kami saan nagmula ang pangalan namin. May kapangalan ako noon sa classroom, sobra nga lang 'yun sa kanya--si Jomari. Hindi ko alam ang sagot sa tanong niya. Isa-isa kaming sasagot. Nakinig ako sa mga sagot ng kaklase ko at napag-alaman kong ang mga pangalan pala ay pwede magmula sa combination ng pangalan ng magulang, mga lolo, kulasisi (ngayon ko lang gagamitin ang word na ito dahil alam ko na ang meaning. Hahaha), mga paboritong artista o singer, mga santo, mga sikat ng pulitiko, at mga hayop. Pero wala akong kaklase na may pangalan na browny, blacky, kitty, o Godzilla.

Turn na ni Jomari na sumagot. Maaari kong maging basehan ang sagot niya. Sabi niya, ang pangalan niya ay galing sa pangalan ni Joseph at Mary. Kaya Jomari. Since then, 'yun na din ang ginamit kong sagot tungkol sa pinagmulan ng pangalan ko. Napag-alaman ko din na ang combination ng Jesus, Joseph, at Mary ay Jejomar kaya mayroon tayong Jejomar Binay ngayon. Galing noh! Lumamang na tayo sa kaalaman kahit alam na ito ng mga taong tabon.

Bakit kailangan natin alamin ang pinagmulan ng pangalan natin? Sabi pa ng Values Teacher ko noon, kung Kristiyano ang bata at bibinyagan siya sa simbahang Katoliko, dapat may Christian name siya. Pwede mong kunin sa pangalan ng santo halimbawa Mary Therese, Mark Alfred, John Lloyd, at Angel Locsin. Kahit na Johnson ang pangalan mo, galing pa din ito sa pangalan ni Saint John. Mahirap kung wala na silang maisip na pangalan kaya magkakaroon ng extension  tulad ng Jomar III, Jomar Jr., at Jomar XIII (Parang hindi pinag-isipan.)

Tatanungin ko ulit kayo? Ano ang pinagmulan ng pangalan ninyo? Ayon sa survey na nakita ko sa Internet, taong 2009. Ang pinakasikat na pangalan sa buong Pilipinas ay ang mga sumusunod.


Lalaki
Babae
1.
Joshua
Angel
2.
Christian
Nicole
3.
John Paul
Angelica
4.
Justin
Angela
5.
John Mark
Jasmine
6.
Adrian
Mary Joy
7.
Angelo
Kimberly
8.
John Michael
Mariel
9.
James
Mary Grace
10.
John Lloyd
Princess

Napaisip ako, napakamoderno na rin ng mga pangalan ngayon. Dati ang mga pangalan ng tao sa Pilipinas ay Juan, Maria, at Pedro. Ngayon nag-evolve na sa John, Mary, at Peter. Kung ipapanganak ulit si Maria Clara sa mundong ito, papangalanin na siyang Mary Claire. Mabuti naman at mayroon pang natitirang tradition sa naiisip na pangalan ngayon. Hindi ko lang matanggap kung bakit may mga kakaibang pangalan tulad ng Xanthum, Aesha, Reyene, Chrystee, at ABCDE. Nasaan ang Christian name? O kung hindi man siya Kristiyano, nasaan ang kahulugan ng pangalan? Dahil ba maganda pakinggan? Dahil parang anime? Kung magkakaroon ka ng anak, ipapangalan mo ba sa kanya ay San Goku? Picollo? Vegeta? o Vegetable? Ito ang madalas makalimutan ng mga tao. Kaya napakaimportanteng pag-aralan mabuti kung anong pangalan ang ibibgay mo sa anak mo. Balang araw, baka pagsisihan mo at isumbat nila sayo na Diego, Kirara, Kiray, o Vice Ganda ang binigay mong pangalan sa kanila.